Pogorzyce – Wzgórze Grodzisko Wielkie – Płaza Dolna

Cel dydaktyczny:

• zapoznanie się ze zjawiskami erozji i kształtowania wąwozów na terenie lessowym.
• poznanie resztek lasów w obrębie wąwozów
• obejrzenie fragmentów murawy kserotermicznej
• zwiedzanie buczyny storczykowej na Wzgórzu Grodzisko Wielkie
  Obszar zalicza się do potencjalnego grądu, tj. lasu liściastego z przewagą grabu, lipy oraz domieszką buka, klonu i dębu. Trasa prowadzi po Grzbiecie Tenczyńskim- w jego południowej części zwanej Blokiem Płaziańskim. Wędrujemy w strefie Chronionego Krajobrazu do Grodziska Wielkiego , dalej po terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego.
  Przebieg trasy: Przystanek 1- wąwóz przy ul, Stawowej
  Wycieczkę rozpoczynamy od ul. Grodzisko w kierunku południowym do ul. Stawowej i widocznego tu wąwozu – przystanek 1. Został on wyerodowany w miękkiej skale jaką jest less (podobnych wąwozów w południowej części Pogorzyc jest wiele, nadają tej okolicy charakterystyczny wygląd). Głębokość wąwozu dochodzi miejscami do 10 m. Na jego dnie okresowo płynie strumyk. Poniżej z bocznych ścian biją liczne źródełka, strumyk płynie stale- jest tu ujęcie wody pitnej.
  W drzewostanie dominują buki z domieszką grabu, dębu szypułkowego, brzozy brodawkowatej. Podszyt czyli warstwa krzewów i runo są słabo rozwinięte, spotykamy tu: dziki bez czarni i koralowy, dereń świdwę, leszczynę, trzmielinę zwyczajną i brodawkowatą. W runie występuje kopytnik pospolity, zawilec gajowy, miodunka ćma, gajowiec żółty, czyściec leśny, podagrycznik pospolity, sałatnik leśny, paproć narecznicy samczej i wietlicy samczej. Rośnie także borówka czarna i konwalijka dwulistna. Idąc w dół wąwozu zwracamy uwagę na malejący udział buka, pojawia się więcej grabu, brzozy brodawkowatej oraz pojedynczo sosna pospolita i świerk pospolity. Dno porastają ziołorośla- pokrzywa zwyczajna, wiązówka błotna, sitowie leśne, świerząbek korzenny, ostrożeń warzywny, podagrycznik pospolity, mięta długolistna. Z interesujących roślin zielnych mamy śledziennicę skrętnolistną- wiosna, latem kwietnie czartawa pospolita. Bogata roślinność żywi liczne owady: motyla- rusałkę pokrzywnika i admirała oraz bardzo już rzadkiego rusałkę żałobnika; chrząszcze- świetlika świętojańskiego, ryjkowca- sonika orzechowca. Na krzewach żyje niewielka żabka seledynowej barwy – rzekotka, częsta jest żaba trawna, ropucha szara. Po deszczach , na wilgotnej ściółce zobaczymy ślimaki pozbawione muszli: dużego pomrowa czarniawego, oraz mniejsze śliniki rdzawe- żerujące na grzybach kapeluszowych. Częste są bursztynki pospolite oraz błyszczotki połyskliwe.
  Występują tu liczne gatunki ptaków: zięba, pierwiosnek, piecuszka, muchołówka szara, pokrzewka cierniówka i ogrodowa, kowalik, sikora bogatka i modra, pliszka siwa. Z większych ptaków: wilga, kos, kwiczoł, dzięcioł duży, sójka i krogulec. Występuje tu wiewiórka, orzesznica, mysz zaroślowa, ryjówka aksamitna, lis i borsuk.
  Przystanek 2 Pola uprawne
  Powracamy na ul. Grodzisko i kierujemy się na południe. Idziemy pośród pól. Na horyzoncie po lewej widzimy wieżę zamku Lipowiec. Na wprost dostrzegamy wzgórze Grodzisko Wielkie, jeden z celów naszej wycieczki. Pola znajdujące się tu są niewielkie- uprawia się na nich zboża i rośliny okopowe. Roślinom tym towarzyszą chwasty: maki polne, powój polny, przytulię czepną, ostrożeń polny, wykę ptasią, a z traw miotłę zbożowa i perz właściwy. Pomiędzy roślinami okopowymi rośnie żółtlica drobnokwiatowa, komosa biała, tobołki polne, mlecz zwyczajny, rdest plamisty i ostrogorzki, skrzyp polny, przymiotno kanadyjskie.
  W związku ze zwalczaniem chwastów niektóre stały się już rzadkie: kąkol polny i chaber bławatek. Na miedzach obok traw możemy zobaczyć okazałe byliny: bylicę pospolitą, pokrzywę zwyczajną, wrotycz pospolity, nawłoć późną, krwawnik pospolity, marchew zwyczajną czy mniszek pospolity. Z owadów mamy tutaj: pasikonika zielonego, świerszcza polnego, konika pospolitego, motyla rusałkaosetnika i pawika, oraz biedronka dwukropka i złotook pospolity. Latem usłyszymy skowronka, na niebie krąży myszołów, rzadziej jastrząb. Możemy spotkać kuropatwę, bażanta, srokę, gawrona, kawkę, szpaka, kwiczoła, turkawkę, wróble i jaskółki dymówki. Z ssaków na polach występuje mysz polna, chomik, nornik zwyczajny, kret, łasica, zając oraz sarna polna. Występują także karliki malutkie oraz 22 inne gatunki nietoperzy- nocek duży i gacek brunatny. Bliżej zabudowy spotkamy tchórza, jeża i kunę domowa.
  Przystanek 3 – fragmenty murawy kserotermicznej
  Za skrzyżowaniem z lokalną drogą od strony Zagórza, po prawej stronie na zboczu obserwujemy zalesioną murawę kserotermiczną.. Powstała bardzo dawno temu po wycięciu lasu bukowo- grabowego. Użytkowana była jako pastwisko dla kóz i owiec. W tym miejscu less płytko przykrywa skały dolomitowe. Dominująca trawą jest kłosownica pierzasta. Kwitną tu barwne byliny: pierwiosnek lekarski, przetacznik kłosowy, dzwonek skupiony, pajęcznica gałęzista, wilżyna ciernista, dziewięćsił bezłodygowy, szałwia okrągła, lebiodka pospolita, rozchodnik wielki.
  Murawa ta zarasta w sposób naturalny- obsiały się tu głogi, dzika róża, tarnina, dereń świdwa, a z drzew grab i dąb szypułkowy. By utrzymać taką murawę trzeba wycinać krzewy i drzewa oraz wypasać ją. Bogaty jest świat owadów- motyle (modraszek ikar, kraśnik sześcioplamek, szlaczkoń sylwetnik), trzmiele, pszczoły i mrówki. Częsta jest jaszczurka zwinka i żyworodna. Z ptaków spotykamy dzierzbę gąsiorka, kląskawkę oraz trznadla i ortolana.
  Przystanek 4- Ciepłolubna buczyna storczykowa na wzgórzu Grodzisko Wielkie
  Teren proponowany jest do objęcia ochroną rezerwatową. Starania czynione są już od dłuższego czasu.
  Wzgórze Grodzisko Wielkie (wys. 380 m n.p.m.) stanowi kulminację ścieżki dydaktycznej, częściowo położone jest w sołectwie Pogorzyce, częściowo w gminie Babice. Stanowi niezwykle interesujący obiekt ze względu na unikalną roślinność oraz tajemniczy kolisty wał na szczycie.
  Wzgórze budują skały okresu triasowego, utwory morskie- dolomity. Szczyt oraz strome zbocza porasta las bukowy z niewielką domieszką grabu, z dużym udziałem storczyków w runie. Storczyki są jedyną rodziną roślin naczyniowych w Polsce, podlegającą całkowitej ochronie gatunkowej. Rośnie tu: buławnik wielkokwiatowy, buławnik czerwony, kruszczyk szerokolistny i rdzawoczerwony, podklan biały. Z innych roślin: bluszcz pospolity, konwalia majowa, marzanka wonna, kopytnik zwyczajny, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, pierwiosnek zwyczajny, paprotka zwyczajna. Wiosną kwitną przylaszczki i groszek wiosenny.
  Przystanek 5 – polana w centrum lasu bukowego na Grodzisku Wielkim
  W obrębie lasu bukowego od dawna znajdowała się polana zajęta pod uprawę rolną. Pole to zaprzestano uprawiać w końcu lat osiemdziesiątych. Pojawiły się tu rośliny łąkowe i zaroślowe: rośnie tu czyścic storzyszek, pszeniec gajowy, trzcinnik pisakowy, bardzo licznie obsiał się grab zwyczajny, w niedługim czasie stworzy siedlisko leśne.
  Na szczycie wzgórza znajduje się charakterystyczny wał, ułożony z kamieni
  Przystanek 6 zespół pól uprawnych przy zejściu do Płazy Dolnej
  Opuszczając las bukowy na wzgórzu Grodzisko, powracamy na drogę i pośród pół schodzimy nią do Płazy Dolnej. Widzimy Dolinę Płazianki i zamek Lipowiec.
  Przystanek 7- drzewostan na lewym stoku doliny Płazianki
  Lewe zbocze Płazianki porasta las mieszany z udziałem olszy czarnej, brzozy brodawkowatej, buka i nieliczną domieszką sosny zwyczajnej, z krzewów dereń świdwa.